Fotoreporter roku?

Chciałoby się zapytać, czy jest aż tak źle? Czy fotoreporter roku w Polsce nie istnieje? Czy brak nagrody głównej w konkursie Fotoreporter Roku organizowanym przez Stowarzyszenie Fotoreporterów, to oznaka kondycji polskiej fotografii prasowej w 2018 roku? Wydaje się, że odpowiedź jest dość prosta – tak dokładnie jest.

Wypada podziękować w tym miejscu, że jury nie ugięło się przed stojącą zawsze w takich konkursach koniecznością wyznaczenia nagrody głównej. Jest w końcu taka presja, że warto ją przyznać, że wypada, że w końcu docenienie koleżanek i kolegów po fachu jest ważne. Zgadzam się, jest ważne, ale nie najważniejsze. Tego typu konkursu są dla mnie zawsze papierkiem lakmusowym kondycji fotografii w naszym kraju; w tym wypadku fotografii prasowej. Jaka jest wiec ta kondycja, skoro na 40 mln kraj z olbrzymimi tradycjami fotograficznymi, nie ma ani jedno fotografa, którego właśni koledzy doceniają nagrodą grand prix takiego konkursu?

Przeglądam zdjęcia nagrodzone w tym roku i przestaje się dziwić gremium oceniającemu. Pośród nagrodzonych prac nie ma ani jednej, która nawet w połowie zasłużyłaby na takie miano. Po prostu są to fotografie przeciętne. Bardzo przeciętne. Wielu decyzji o przyznaniu wyróżnień w poszczególnych kategoriach w ogóle nie rozumiem. Zdjęcia posiadają podstawowe i elementarne braki warsztatowe, techniczne i są po prostu źle skomponowane, przykładem nagroda w kat. portret dla zdjęcia, które najzwyczajniej w świecie jest nieostre i kompletnie bez wyrazu. Tylko nie wyjeżdżajcie mi tutaj z teorią Bresson’a, że “ostrość to pojęcie burżuazyjne”. Są pewne kanony i podstawy, bez których ciężko mówić o dobrej fotografii, a już szczególnie w portrecie i może dlatego serce mi krwawi, gdy nagradza się po prostu słabe technicznie fotografie na takich konkursach. W końcu w warunkach studyjnych można osiągnąć perfekcje bez większego wysiłku… rozumiem sytuacja akcji itd., ale żeby ostrości nie umieć ustawić w studio na nieruchomym obiekcie? Brrrr. No, ale nawet jak już jest to portret bardziej reporterski, plenerowy, to mam wrażenie, że pomysłowość naszych fotoreporterów opiera się o zaciągnięte z instagrama kalki poprzedników. Ileż już bowiem tego typu “portretów” widzieliśmy? No z całym szacunkiem, zdjęcie jest ok, ale nie dostrzegam tutaj jakiegoś pomysłu większego poza faktem, że to ciekawy widok. Może warto byłoby pokusić się o wiesze zaangażowanie niż postawienie modela przed drzwiami chaty i epatowanie ludowizną i naturszczykowością. To jest ok, ale na nagrodę czy wyróżnienie, to chyba trochę mało…

Dalej jest już tylko gorzej mam wrażenie. Nie chcę pastwić się nad zdjęciami, które w mojej opinii wcale nie powinny być nawet nominowane, a ich pojawienie się odbieram jako akt desperacji ze strony jury i organizatorów. Czym bowiem jest tego typu fotografia, by ją nagradzać w jednym z dwóch konkursów prasowych w Polsce? Umieszczone w kategorii Natura i Cywilizacja. No i powiedzcie mi, z formalnego punktu widzenia, gdzie tutaj jest aspekt cywilizacji? Jak rozumiem aspektem Natury jest słońce i drzewa. Dobra… nawet nie o to chodzi. Samo zdjęcie naprawdę Waszym zdaniem powinno być wystawione jako przykład najlepszej pracy polskich fotoreporterów w ciągu całego 2018 roku!? Mój boże!

Kiedy więc czytam komunikat jury o tym jak to oni dbają o poziom edycji zdjęć i umiejętności budowania reportażu, to się za głowę łapie czy oni na poważnie tak? Przecież pojedyncze zdjęcia, które nominują są przykładem, że tutaj mamy problem, a o budowaniu narracji i opowieści to raczej w ogóle nie rozmawiajmy może na razie.Pisząc ten materiał usilnie starałem się znaleźć jakąś przystępną formę prezentacji zgłoszonych i nagrodzonych zdjęć przygotowaną przez organizatora. I dupa zbita! Nawet nie pokuszono się o zbudowanie landing page dla pokazania nagrodzonych zdjęć, wszystko zastępuje facebook i wywalone fotki na wallu. Żadnej dbałości o sposób prezentacji, żadnego zaangażowania w proces pokazania społeczeństwo prac fotografów. Absolutnie żenujące podejście do pracy swoich kolegów. A na stronie wygląda to tak, jak poniżej. I kto tutaj mówi o edycji fotografii i chce uczyć kolegów po fachu? Jak w ten sposób będziemy pokazywali fotografię ludziom, to nie dziwmy się, że potem ludzie mają cała te fotografie głęboko w… nosie. Skoro sami nie dbamy o sposób jej prezentacji. Nie rozumiem takiego podejścia!? Polska bylejakość.~ Ansel AdamsOczywiście mam swoich faworytów pośród tego, co widzę w zgłoszonych i nagrodzonych pracach. Staram się cały czas pamiętać czemu na służyć fotografia prasowa, fotoreportaż. Nie będę wybitnie oryginalny, po prostu podoba mi się bardzo, gdy fotograf buduje pewien kontekst. Taki kontekst, który czytelnikowi, odbiorcy da w tym jednym kadrze odpowiedź na pytanie: po cholerę redakcja umieściła to zdjęcie, co jest na zdjęciu, jaki jest kontekst fotografii? Takim zdjęciem, i tutaj pewnie Was zaskoczę, jest przede wszystkim ta fotografia. Tak, wiem. Nie podoba się Wam, bo nie ma w niej żadnych niesamowitych oświetleń, nie ma wspaniałego dynamicznego kadru, nie ma emocji. Ja tymczasem dostrzegam pomysł fotografa. Nie jest on wybitnie rewolucyjny, ale czego do cholery można się spodziewać po klasycznej focie ilustrującej nudną imprezę. A no właśnie tego! Świetny kadr. Fajny pomysł. Powiecie, że banalny…? Być może, ale wypełnia w 100% zadanie reportera i dokłada pomysłowość i kontekst. Wszystko wiadomo.

Innym, klasycznie dobrym prasowym zdjęciem jest fotografia z procesu. Trudno zachwycać się bardzo mocni nad tym kadrem, ale warto docenić. Zakładam, że wielu fotografów ma podobne zdjęcia na kartach swoich i uznało, że nie warto wysyłać tego na konkurs. Temat był jednak tak bulwersujący, że wyróżnienie tej fotografii jest po prostu ważne. Nie dla samego kadru, ale dla odbiorców i społeczeństwa. To jest w końcu także rola fotografii – edukacja, przypominanie, dbałość o pamięć. Warto sobie przypomnieć takie momenty, które dla jednostki (sportretowanego niewinnego-skazanego człowieka) są najważniejsze w życiu, a  dla nas stają się obrazkiem jednego kadru. Jednak ważnym!

Jeśli już jesteśmy przy organicznej pracy reportera, to ujęcie z Sejmu niestety kompletnie mi nie robi i nie wiem co widzą w nim członkowie jury? Że nogi w wykroku,  że gęsiego, że świta, że co? Jakoś nie mogę się przekonać do tego, że to zdjęcie mnie edukuje, coś mi pokazuje odkrywczego, czegoś dodaje do mojego postrzegania świata. Guzik. Pusta fota. Do pokazania na piwie wśród kolegów, ale na konkurs najlepszych zdjęć prasowych? Oj nie.

W sporcie zawsze lubiłem zabawy czasem i przysłoną. Zawsze doceniałem szukanie czegoś w tle, a nie tylko umiejętne “mrożenie” akcji i zatrzymywanie piłki w locie. Dlatego jak najbardziej zdjęcie Rafała mi robi. Klasyczny i prosty zabieg techniczny, a efekt malarski zawsze jest milszy dla oka. Nie będę się upierał, że to wybitnie oryginalne, bo tak nie jest, ale zawsze to lepsze niż inne zdjęcie w tej kategorii, które jest… no właśnie – zwykłą fotą.~ Elliott ErwittNo dobrze, ale przecież w tym konkursie chyba najbardziej powinno chodzić o reportaż prasowy. Reportaż fotograficzny. Umiejętne opowiedzenie historii obrazem. W tym roku nagrodę zdobył Piotr Tracz. Materiał oglądam już któryś raz. Od tyłu od przodu, pojedyncze kadry. Przekładam to sobie według swoich preferencji, zmieniam kolejność. Widzę, że Piotr brał udział w akademii Tomasza Tomaszewskiego, gdzie ten reportaż jest opisany. Układ różni się jednym zdjęciem, które autor podmienił względem tego na stronie akademii. Nie ma to wielkiego wpływu na moje postrzeganie, bo ja się pytam wprost: o czym jest ten reportaż? Co on mi ma przekazać? Co opowiada mi swoją narracją autor tych fotografii? Czy to jest jakaś historia spójna, pogłębiona jednostki? Czy to jest spojrzenie na społeczny aspekt niewoli (po klawiszowemu: odosobnienia)?

Cytuje ze strony akademii:

“To szlachetny zestaw zdjęć, w którym nie widać ego autora, lecz przede wszystkim godność osoby portretowanej. Pominięcia, te czasowe luki pomiędzy kolejnymi wydarzeniami wywołują silną falę skojarzeń i refleksji na temat życia w zakładzie karnym, w którym jak się okazuje można zachować honor, być kobietą w najlepszym rozumieniu tego słowa, pielęgnować własne marzenia i pragnienia, zostać matką. Wszystko to bardzo poruszające i prowadzące nawet do refleksji nad własnym życiem, nad przywilejem wolności tak często niedocenianym.”

Nie dostrzegam za bardzo aspektów opisanych w powyższym akapicie. Nie mam tym bardziej refleksji nad własnym życiem oglądając ten zestaw. Widać jestem już tak gruboskórny, że nie dostrzegam tego, co specjaliści nagradzają i potrafią opisać. Dla mnie jest to poprawna relacja wizualna z nietypowego dla standardowego odbiorcy miejsca – więzienia. Tak się przez przypadek złożyło, że znam te mury i takie instytucje. Nie, nie od strony pensjonariusza :), ale spory “wyrok” w nich odbyłem swego, dawnego czasu. Trochę więc patrzę na to inaczej i mnie nie podkręca już sam fakt, że fotograf wszedł za mury, że zdobył kadry, które dla innych nie będą do zdobycia nigdy. To mi nie wystarcza w reportażu. Tutaj nie umiem wpisać się w narrację, nie współodczuwam tego, co odczuwa mentor autora. Kompletnie. Odpowiadając na cytat z Erwitt’a powyżej… autor nie wiedział co zrobić z tym, co zobaczył w mojej ocenie. Zupełnie nie miał. Sfotografował zastaną rzeczywistość. To nie czyni z tego materiału na najlepszy reportaż w 2018 roku w Polsce.

Gdybym zatem miał podsumować wyniki tegorocznego rozliczenia się z fotografią prasową i reporterską w Polsce, to wygląda ona trochę jak obrazek wyróżniający ten wpis, ale lepiej znowu posłużę się cytatem. Chyba najbardziej pasującym i tym zamknę ten wpis…~ Garry Winogrand