Make photo-story not war

Z coraz większym zainteresowaniem przyglądam się zmianom jakie zachodzą w obszarze szeroko pojętego dokumentu fotograficznego. Zwłaszcza trochę bardziej tego zbliżonego do fotografii prasowej-reporterskiej. Wraz z rozwojem technologii, a także wymianą pokoleniową, a co za tym idzie zupełnie odmienną ścieżką socjalizacji młodych ludzi, rośnie nam całkowicie inne pokolenie definiujące czym w 2014 roku powinien być dokument fotograficzny. Właściwie to czym jest ten dokument, bo działamy na żywym organizmie. To się dzieje.

Tegoroczne wyniki konkursów prasowych pokazują, że wspomniana wymiana pokoleniowa następuje szybko i mamy do czynienia w coraz większym stopniu z ludźmi, dla których fotografia dokumentalna (cały czas ujmuję w tych ramach także reportaże prasowe) jest czymś więcej niż wykonywaniem zawodu. Zawodu fotoreportera. Narażeni na ataki dorosłych i doświadczonych kolegów, Ci “zawodowi amatorzy” stają się już nie tylko wybrykiem systemu, który stara gwardię zniósł z powierzchni ziemi w sensie etatowym, ale są już falą. Czy dobrze? Nie do końca jestem przekonany, bo część argumentów podnoszonych przez zawodowców jest jednak nie do zbicia.

Spotkanie w Ukrytym Miejscu w Sopocie z okazji sukcesów pomorskich fotografów w konkursie bzwbk sprawiło, że nabrałem więcej wątpliwości o przyszłości nowego typu podejścia do fotografii. Być może jest to wyłącznie moje malkontenctwo, czy też jak kto woli przypieprzanie się z poziomu domowej kanapy, ale mam wrażenie, że nadal w większym stopniu mam do czynienia z ambitnymi amatorami pochłoniętymi miłością do medium fotograficznego, niż ze świadomymi, racjonalnie traktującymi “swój zawód” fotografami. Czemu piszę “swój zawód”? Ano dlatego, że dla większości z fotografów, którzy prezentowali wczoraj swoje zdjęcie i projekty, bycie fotografem jest sposobem życia i zarabiania pieniędzy (pewnie w mniejszym stopniu). Nie jest ważne jakich pieniędzy. Ważne, że świadomie obrali te drogę zawodową.

“Zawodowych amator”

Jedną z zasadniczych cech zawodowca jest pełen profesjonalizm i umiarkowany obiektywizm w pracy reportera. Nie wierząc w obiektywną fotografię, zdaję sobie sprawę z ulotności tego argumentu, a jednak… Gdy słyszę w ustach laureata tegorocznego grand prix, że swoim bohaterom wprost mówi, że ich nie lubi, a za to lubi tych drugich i robi im w tym samym czasie zdjęcie, to mam wrażenie, że uprawia on tym samym bardziej “reporterkę turystyczną” niż fotografię reporterską. Turystykę w sensie potrzeby zmaterializowania swojej postawy wobec konfliktu. Pokazania namacalnie swojej ideowości, bo Maciej Moskwa jest chyba najbardziej ideowym człowiekiem jakiego znam obecnie. Tylko, że ta ideowość, wiara w naprawienie świata poprzez swoje działania, może być zbyt wielkim ciężarem dla Macieja jako fotografa. Ja niestety to odczuwam w Jego zdjęciach. Towarzyszy temu także syndrom “dystansu wrażliwości” –  Maciej  po prostu osobą zbyt wrażliwą na bycie zawodowym fotoreporterem! Ta niewątpliwa zaleta ludzka staje się jednak sporym ciężarem dla jakości zdjęć. Obawy autora o dobro bohaterów, szacunek dla fotografowanych ludzi zamieniający się w przyjaźń najczęściej – nie sprawdzi się. Za to w pełni zasługuje na miano “reporterki turystycznej”. Brutalnie napiszę, że jak nie wyciśniesz Macieju z bohaterów prawdy w sposób brutalny, to nie pokażesz ich na zdjęciach żadnymi mniej lub bardziej poprawnymi montażami photo-video i ckliwą muzyką z regionu. To tak nie zadziała. To drobne, niezamierzone oszustwo wizualne (ja to tak odbieram) może okazać się śmiertelne dla Ciebie jako fotografa. Ceniąc sobie Twoje cechy osobowościowe, utyskuje na wynikające z tego efekty wizualne.

Albo jesteś w Czerwonym Krzyżu i pomagasz wybranej stronie konfliktu, albo jesteś fotografem i relacjonujesz nam, tutaj siedzącym i pijącym piwo w kurorcie Sopot, co dzieje się tamże. Wybór jest Twój. Narzędzie masz, talent bozia dała – decyduj!

Skoro dotknęliśmy kwestii video-photo / photo-video.

Jako, że jedyną osobą byłem, która tak chamsko negatywnie wypowiedziała się o filmie (?) Pawła i Dominika, to pozostaje mi jedynie wierzyć, że nie mam racji i że łączenie zdjęć, filmu i dźwięku ma rację bytu w fotografii reportażowej-prasowej. Ja rozumiem rozterki bycia w miejscu tworzenia się historii i chęć zatrzymania tego w każdej możliwej formie i wyciśnięcia wszystkich soków podczas zazwyczaj krótkiego pobytu, ale liczy się efekt końcowy. Nikt nie będzie pytał czyś się Pawle strasznie napocił nad złapaniem dobrego kadru i nikt nie będzie współczuł braków technicznych. Patrzę na obraz zmontowany przez Was i doskwiera mi poczucie miotania się Waszego między tymi formami. Opcja nagrywania filmów dodana do aparatów, których używacie zniewala Was. Mam ją, więc skorzystam. Tymczasem to tak nie działa. I niestety sprowadzę to do dość prozaicznego aspektu technicznego… skoro umiem robić zdjęcia, a na montażu się znam słabo… zostanę przy zdjęciach. Już przeżyję dźwięk dodany do prezentacji, ale film wymaga niestety szerokiego zakresu umiejętności montażowych, których nie nadgoni się w sytuacji, gdy zebranego materiału video jest za mało lub jest nie taki jak trzeba :) Jasne… większa ludzka wrażliwość na obraz i emocje,  które towarzyszą ruchomym obrazom dają Wam przewagę, bo odbiór będzie raczej pozytywny (vide spotkanie w Sopot), ale ja nie umiem aż tak unosić się emocjami nad tą produkcją.

Nie wiem czy warto brnąć drogą “skoro mam – użyję”, może lepiej wrócić do tego wróbla w garści i zostawić gołębia na dachu dla innych….?

Wracając na chwilę do ogólnej myśli ze spotkania w “Ukrytym….”, myślę, że pomimo wielu wad i niedoskonałości bardzo ujmuje mnie fotografia wykonana przez “zawodowych amatorów”. Jest ona nadal pełna pasji i poświecenia, co “niestety” należy docenić. Piszę niestety, bo jestem zwolennikiem efektu końcowego. Nie interesuje mnie wszystko wokół, to że zapłacili sami za podróż, że nie byli ubezpieczeni, że nikt tego nie zamówił, a potem nie wydrukował… interesuje mnie finał i dlatego doceniam pomimo, że jest tyle efektów ubocznych definiujących to, co powstało.

“Zawodowy amator” nie cierpi zbytnio z powodu niechęci mediów mainstreamu do publikacji jego dzieł. Brak finansowania też potrafi ścierpieć. Nic jednak go tak nie boli, jak brak docenienia jego wysiłków. Zupełnie odwrotnie niż zawodowiec! :) Ci nie mogą ścierpieć braku kasy za fotkę, a efekty mają często, gęsto w dupie. To kolejna przewaga “zawodowych amatorów”.

Nie chcę się już powtarzać i pisać o tym, że to tacy fotografowie jak Ci, co zwyciężyli w tym roku bzwbk mają czas na fotografowanie ziemniaków, gęsi zabijanych i myśliwych noszących kukurydzę. I że to stanowi o ich mocy, bo takie rzeczy po prostu zawodowca nie interesują. A skoro już przy ziemniakach jesteśmy, to muszę przyznać, że pomimo bardzo szkolnego podejścia do kadrów i kompozycji (to nie zarzut!) najbardziej ujął mnie swoimi pracami Argymir Iwicki. Może też z powodu narracji i skromności, którą nam zafundował. Naprawdę fajnie jest wrócić do takich corowych, prostych, skutecznych metod kadrowania, układania obrazów, szukania związków w kadrze. Nie wszystko było wspaniałe, ale całościowo bardzo mi się podobało.

Zawodowcem niewątpliwie jest Kacper Kowalski, chociażby z powodu ilości wylatanych godzin na swoim wiatrakowcu, że o ilości nagród, sprzedanych zdjęć i opiece jednej z najbardziej ambitnych agencji fotograficznych Panos nie wspomnę :)! Czy Kacper jest reporterem? No nie jest. Stwierdził za to, że jest dokumentalistą. Dokumentuje naturę. Związki natury z człowiekiem i samego człowieka poprzez to. A to, że dokumentuje to w sporym oddaleniu od ziemi, bo na 100 metrach powyżej poziomu gruntu – cóż…. ludzie bywają nieśmiali :) Kacper postrzega całość fotografii dokumentalnej w Polsce kompletnie inaczej. Można by rzec, z poziomu tych metrów nad poziomem.

Całe szczęście, że Kacper pokazał swoje prace w kolorze, bo artystyczne podejście reporterów i pokazywanie wszystkiego BW trochę mnie zasmuciło. Brakuje mi kolorowego reportażu. Niestety tłumaczę to sobie w najprostszy z możliwych sposobów… bezsensowna wiara, że co jest BW jest lepsze i bardziej art. Nieuczciwe z mojej strony?! Być może. Ja to tak odbieram, bo wiele z pokazanych reportaży mogłoby spokojnie obronić się w kolorze, czasami nawet aż prosiło się o kolor. Tymczasem, wszyscy fotografują w kolorze (RAW), a potem tańcują z tymi suwakami w lajtrum. No i mamy art, ziarno i efekt analoga.. :)

Tytuł posta nie jest przypadkową parafrazą. Wrócę jeszcze na chwilę do chłopaków z Testigo. Zdecydowanie trzymam kciuki, aby tego typu związki fotografów “zawodowych amatorów” powstawały jak najczęściej i trwały. Bo tylko oni mają szansę, nawet wykorzystując swą naiwność i ideowość, na pokazanie tego, co już dawno zeszło z czołówek prasy jako nieopłacalne. To oni robią photo-story. Zawodowcy robią “photo-war”. Krótko, dotkliwie karmią nas krwią na zlecenie, dla zysku kolejnego wydawcy. Maciej, Paweł, Dominik i cała reszta autorów, nie dość, że pobiła zawodowców w tym roku, to w dodatku pokazała straszliwą słabość systemu prasy i obrazu w obecnym czasie.

Czy fotografia prasowa, która zdaniem wielu już nie istnieje, ma szansę się jakoś odrodzić? Nie wiem. Gdy oglądam tak fajne materiały robione telefonem i publikowane w poważnych mediach, to myślę, że nic nie umarło. Zmieniło jedynie formę i nośnik.