Na skróty

Znacie ten dowcip na temat współczesnego “skrótowego języka” używanego obecnie…
Na ulicy spotykają się dwaj dawni koledzy z liceum. Jeden z nich wstąpił do seminarium:

– Cze Romek! – zwraca się do kolegi w sutannie dawny kolega.
– Pochwa! – odpowiada rezolutnie Romek.

Cudne, nieprawdaż? I tak na kanwie tego żarciku zbudowałem sobie taka teorię odnośnie “fotografii skrótowej”. Mam bowiem jakąś dziwnie swędzący mnie w zakamarkach mózgu myśl, że obecnie jakoś łatwiej nam iść na skróty przy fotografowaniu. I wcale nie mówię tutaj o nośnikach cyfrowych, raczej o mentalności osób trzymających aparaty.

Nadal dzwoni mi w uszach głos Tadeusza Rolke, że swój projekt fotografowania pożydowskich miast i miasteczek prowadzi już 15 lat i nadal fotografuje kolejne miejsca. Czy więc długość trwania projektów ma wpływ na jakość fotografii i efekt końcowy… o ile w ogóle doczeka końca? Trudno powiedzieć.
Przecież historia fotografii zna przykłady przeciągania projektów trwających w nieskończoność, z użyciem setek czy tysiące  klatek. Sztandarowy William Eugene Smith, którego “opętało” miasto Pittsburgh, a i bratni film doczekał się “Obywatela Kaina” Orsona Welles’a, którego produkcja to osobna historia kina :)
Akurat tak się składa, że stoję przed pewnym przedsięwzięciem, które ponoć (!?) wymaga ode mnie zorganizowania wystawy indywidualnej. I oto spoglądając na to, co zrobiłem w ciągu ostatnich lat, pewnie tak 4-5, nie wydaje mi się (bez żadnej udawanej skromności), abym posiadał jakikolwiek zestaw portretów na wystawę. Nie czuję aby to był dobry moment do pokazania czegoś spójnego… czegoś od początku do końca przemyślanego i wykonanego chociaż w 80%. Ja nawet nie wiem czy kiedykolwiek będę w głowie miał taką świadomość?! Może nigdy nie mamy tej pewności i dlatego większość wystaw, które oglądam są totalnie wyrwane z jakichkolwiek ram, ułożone bez sensu, nie przygotowane koncepcyjnie…

A jednak. Zmusza się mnie do tego abym zebrał w całość, to co robię. Abym postarał się jakoś uporządkować swoje rozwleczone fotografowanie. Zebrać w te krótkie: “Pochwa!”.

Może więc lepiej jest działać szybko i sprawnie, założyć sobie określone ramy czasowe i przestrzenne i robić projekty sprawnie, szybko, zamykać je i iść dalej. Przeć naprzód. Byle dalej, byle pobudzać własną inwencję. Nie dbać o wygląd całości…? Do tego też skłania nas teraz, a raczej ułatwia nam to sposób fotografowania i dostępność efektu końcowego. Kiedyś, aby przygotować odbitki większe niż pocztówka, potrzebny był powiększalnik, potrzebne były ramy, spędzało się godziny mocząc dłonie w wywoływaczu itd… To wszystko sprawiało, że podczas tych godzin człowiek nadal patrzył na swoje prace, nadal się zastanawiał, nadal myślał.
Teraz załatwia się to jednym kliknięciem i na drugi dzień, a nie raz i tego samego wieczoru, możesz odebrać odbitki metr na siedemdziesiąt podklejone na kapie, z przyczepionymi zawieszkami pod sznurek, oklejone folią zabezpieczającą. Czyli robimy sobie wystawę w kilka godzin. Jasne, wiem, że najważniejsze jest to, co na tych zdjęciach i ile czasu poświecimy na wybranie ich, ale nie zmienia to faktu, że ilość oglądanych przeze mnie “wystaw” w kawiarniach, pubach, w klatkach schodowych jest przeogromna, a ich poziom jest równy wysokości sali, która zazwyczaj prze przekracza 2,15m lub dzieje się w podziemiach :)

Pojęcie wystawy, a co za tym idzie, pojęcie projektu fotograficznego, którego zwieńczeniem (w moim rozumieniu) jest wernisaż, zdewaluował się straszliwie. I kiedy słyszę, że powinieneś zrobić wystawę, aby mieć w CV indywidualną, autorską wystawę, to mnie ściska w dołku, bo ja nie widzę ani sensu w chwili obecnej, a przypominam wszystkim chętnym do wystawiania się, że zdarzały się wybitne jednostki fotograficzne, uznawane teraz za arcymistrzów, którzy robili wystawę raz w życiu. Może dwa.

Wracając więc do długości projektów. Jeśli przyjąć, że całe nasze życie jest też projektem, którego założenia powstają za młodu, a modyfikowane są wraz ze zmniejszającą się linia kredytową na koncie , to możemy też założyć, że nasza fotografia też może trwać bez zdefiniowanego końca. Ot, pstrykamy co pod oko podejdzie.  To jednak droga donikąd.
Jednak, już choć ciut zaangażowany autor zorientuje się, że fotografowanie byle czego i bez zamysłu szybko się dewaluuje. I zaczynamy mimowolnie nawet szukać tematyki, którą chcemy ogarnąć. Zaczyna się projekt. Potem drugi, trzeci, niektóre z nich nie kończą się nigdy, niektóre odzywają po latach przerwy.
Ale one są… dzielą nasze fotografowanie na pewne obszary, cykle, szuflady i to jest nam potrzebne. Nawet jeśli ma trwać lata. I dlatego nie warto zbyt pochopnie “się wystawiać” dla samej sztuki zawiśnięcia na ścianie. Nie warto! Nie warto karmić własnego ego podłym wernisażem i podłym projektem bez końca, rozwinięcia i zakończenia. Wiem, co mówię, bo popełniłem takie błędy. Nadal popełniam. Dlatego też Was przestrzegam.

Nic na skróty! Róbta co chceta, ale zamykajcie to jakoś. Myślcie długofalowo. Myślcie cyklami, projektami. Bo to gada i opowiada widzom o Tobie, jako autorze. O bohaterach, jako o temacie.
Żadne: “Pochwa!”
Wyłącznie: “Pochwalony!” :)

Stanisław, fotograf
(z cyklu “Twarze gdańskie”) Kumaka Studio, marzec 2010